De Franse impressionistische beeldhouwer Rodin geniet wereldwijd bekendheid met werken als De Denker, Honoré de Balzac en De Kus. Minder bekend is echter de werkwijze van Rodin. Hoewel er voor de werkplaats van schilders steeds meer aandacht is, bijvoorbeeld vorig jaar in de tentoonstelling over Claes Jacobsz van der Heck in het Stedelijk Museum Alkmaar, is het atelier van de beeldhouwer nog een onderbelicht thema in de kunstgeschiedenis. Aangezien beeldhouwen een fysiek inspannende en technisch complexe kunstvorm is, was voor de beoefening een team van assistenten nodig. Ook in Rodins tijd was het gebruikelijk dat beeldhouwers assistenten inhuurden voor tijdrovende, mechanische of herhalende taken op zich te nemen. Rodin had een grote studio, waar rond 1900 zo´n vijftig mensen werkzaam waren, variërend van kleikneders, gipsafgieters, steenhouwers, bronsgieters, patineerders en fotografen tot levende modellen. Als kunstenaar bleef Rodin echter eindverantwoordelijk voor het omzetten van zijn kleimodellen naar andere materialen. Kortom, de kunstenaar bedacht de vorm, zijn assistenten voerden het werk uit.
Ook vandaag de dag worden nog steeds ´nieuwe´ Rodins vervaardigd. Zo liet Rodin niet alleen zijn complete werk, waaronder al zijn tekeningen, beelden, afgietsels, matrijzen en persoonlijke spullen maar ook de rechten op het (re)produceren van zijn werk na aan de Franse Staat. Deze schenking maakt het Musée Rodin tot de bewaker van het gedachtegoed en erfgoed van de kunstenaar en het museum bezit dus als enige ook het recht zijn bronzen afgietsels en andere beelden te (re)produceren. Het is dan ook geen wonder dat Musée Rodin meer aandacht wil voor het atelier van de kunstenaar, samen met Musée des Beaux-Arts in Montréal ontwikkelden het de tentoonstelling Rodin – Genius at work waar de focus niet zozeer uitgaat naar een aantal topstukken van Rodin, maar juist het artistieke werkproces van de kunstenaar.
De grote overzichtstentoonstelling in het Groninger Museum toont het veelzijdige oeuvre van Rodin. Met ruim 140 beelden en twintig werken op papier is dit tevens de grootste Rodin-tentoonstelling ooit in Nederland. Naast gipsen, bronzen, marmer en keramiek zijn ook foto’s te zien. Rodin begon al vroeg in zijn carrière met het gebruik van fotografisch documenteren. Fotografie was voor hem niet alleen een techniek om zijn werk te reproduceren en te verspreiden, maar de kunstenaar gebruikte het ook als hulpmiddel binnen het creatieve proces. Zo tekende hij op zijn foto’s om zijn sculpturale composities aan te passen. De tentoonstelling toont hoe het in het werk van Rodin niet alleen ging om de geïdealiseerde vormen van het menselijk lichaam, maar ook om het tonen van het maakproces zelf.
Zo wordt het werkproces achter publiekstrekkers als de beelden van Honoré de Balzac en De Kus belicht. Neem het beeld van Balzac. Hiervoor deed Rodin uitgebreid onderzoek naar de Franse schrijver Balzac (1799-1850) met behulp van boeken, foto’s, beschrijvingen en kleding van de schrijver. De eerste, realistische verbeelding van de schrijver toonde Balzacs werkelijke lichaam, compleet met dikke buik en korte benen. Dit ontwerp viel niet in de smaak, het werd als vulgair en grotesk gezien. Rodin verfijnde zijn ontwerp en nam afstand van het realisme en omarmde het idealistische expressionisme. Hiermee nam Rodin afstand van het ‘fotorealisme’ en koos hij ervoor om een krachtig beeld op te roepen van een geniaal schrijver met een groot inzicht in de menselijke ziel:
“Voor mij is Balzac boven alles een schepper en dat is ook het idee dat ik wil overbrengen met mijn standbeeld.”
In de tentoonstelling maak je als bezoeker kennis met de vernieuwende wijze waarmee Rodin experimenteerde met zijn materiaal. Zo is onder meer aandacht voor experimenten als vergrotingen, fragmentatie en assemblages. Een bijzonder voorbeeld van assemblages zijn de werken die Rodin vanaf de jaren negentig van de negentiende eeuw vervaardigde. Vanaf 1893 kocht hij honderden antieke kunstwerken, veelal Etruskische of Egyptische kruiken van terracotta of steen. Rodin combineerde de antieke kruiken met zijn eigen figuren om zo een gewaagde mix van verschillende historische stijlen in een enkel kunstwerk samen te laten komen. Door de verrijking van de antieke objecten kreeg Rodin geen commentaar uit de hoek van archeologen en oudheidkundigen, aldus het Rodin Museum. De verwijzingen naar de oudheid in deze samengestelde werken doen niets af aan de moderne uitstraling ervan. De prachtige assemblages tonen een geheel nieuwe eigen beeldtaal in de schaal, fragmentatie, oppervlakte-textuur en kleur.
Al met al biedt Rodin – Genius at work een prachtig overzicht van een kunstenaar aan de vooravond van zijn 100ste sterfdag. In 2017 is het immers honderd jaar geleden dat Rodin stierf. Een jaar waarin veel aandacht zal uitgaan naar deze veelzijdige kunstenaar, onder andere met een grote tentoonstelling in het Grand Palais in Parijs, maar eerst kunnen we in Groningen genieten van een prachtig overzicht met niet alleen veel aandacht voor de kunst, maar ook voor het werkproces van de beroemde beeldhouwer. Een tentoonstelling waarin het werk van een vernieuwend kunstenaar op indrukwekkende wijze wordt gepresenteerd.
Vera Weterings
De tentoonstelling Rodin – Genius at work is tot en met 30 april 2017 in het Groninger Museum te bezoeken.
Pingback:
Rodin. Genie aan het werk |