Recensent: Vera Weterings
Gerrit Willem van Blaaderen, Kees van der Geer
Waanders Uitgevers, Zwolle 2016
ISBN 978 94 6262 076 6
Paperback met flappen, illustraties in kleur en zwart-wit, eindnoten, chronologie, tentoonstellingen, bronmateriaal, register.
160 pagina’s
€ 24,95
Gerrit Willem van Blaaderen
“Wie thans zijn beste dingen beziet, zal zich verwonderen, dat een zoo gaaf talent ontbloeide en heenging buiten weten van velen.”
Bovenstaand citaat is afkomstig van Jan Slagter in Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift na het overlijden van kunstenaar Gerrit Willem Van Blaaderen (1873-1935). Hij was een kunstenaar met een heel eigen, veelzijdige stijl. Van Blaaderen wordt wel een van de schilders van de Bergense School genoemd, maar hij was veel meer dan dat. Dankzij het enthousiasme van Kees van der Geer wordt de veelzijdigheid van deze kunstenaar nu in het Stedelijk Museum Alkmaar getoond en samengebracht in een bijbehorende monografie. Van der Geer is afgestudeerd in Kunst & Cultuurwetenschappen. Naast zijn loopbaan als ICT-ondernemer was hij zeer geïnteresseerd in Nederlandse kunst uit de periode 1880-1940. Toen hij enkele jaren geleden stuitte op een schilderij van Van Blaaderen trof hem dat zo dat hij een intensief onderzoek naar de kunstenaar startte. Het resultaat is de tentoonstelling met bijbehorende publicatie over Gerrit Willem van Blaaderen. Nog niet eerder werd het oeuvre van Van Blaaderen zo compleet gepresenteerd en wordt duidelijk hoe veelzijdig de kunstenaar was: een belangrijk Nederlands impressionistisch én expressionistisch schilder.
Dat Gerrit van Blaaderen gezien kan worden als een reizend modernist met een eigen stijl wordt meer dan duidelijk in de publicatie bij de tentoonstelling. In zijn eigen tijd was hij een van de belangrijkste moderne kunstenaars van Nederland. Voor zijn werk werd destijds zelfs meer neergeteld dan heden ten dage voor zijn meer bekende tijdgenoten Jan Sluijters, Leo Gestel of Piet Mondriaan. Het oeuvre van Van Blaaderen is indrukwekkend met landschappen, stillevens en reisimpressies. Aanvankelijk ontwikkelde Van Blaaderen zich in Laren tot impressionist.
In de publicatie laat Van der Geer de lezer kennismaken met de ontwikkeling die Van Blaaderen doormaakt. Op chronologische wijze beschrijft hij de verschillende stromingen waar het werk van Van Blaaderen in verschillende periodes van zijn leven toe behoorde. Het eerste hoofdstuk, getiteld ‘Naar het land van Mauve’ gaat over de periode dat Van Blaaderen veel werkte in de stijl van Anton Mauve met kleuren zoals blauw en groen die typerend waren voor de Haagse School. In het volgende hoofdstuk komen zijn reizen naar Frankrijk aan bod. In deze periode werd zijn werk meer neo-impressionistisch, licht en teer van kleur. In de hoofdstukken gaat echter niet alleen aandacht naar het werk van Van Blaaderen, maar ook zijn naar leven an sich. Hierdoor wordt duidelijk dat de ontwikkeling die Van Blaaderen als kunstenaar doormaakte niet los kan worden gezien van zijn privéomstandigheden. Zijn huwelijk met Riet Hoogendijk bracht hem immers in aanraking met kunstwerken die hem zijn verdere leven zouden beïnvloeden. Daarbij stelde het vermogen van Riet Van Blaaderen hem in staat om werken te maken die hij zelf wilde en reizen te maken die in zijn werk zijn sporen nalieten. Riet was immers de zus van de verzamelaar Cornelis Hoogendijk, die een grote en belangwekkende kunstcollectie had aangelegd met werk van oude meesters en moderne kunstenaars als de impressionist Alfred Sisley (1839-1899), de post-impressionist Paul Cézanne (1839-1906) en het Franse werk van Vincent van Gogh (1853-1890). Van Blaaderen werd door deze kunstenaars in grote mate beïnvloed.
Vanaf 1910 wordt de invloed van Paul Cézanne steeds groter tot Van Blaaderen in 1924 een geheel eigen stijl ontwikkelt met een eigen gevoel voor kleur en compositie. In zijn laatste jaren in Bergen ontwikkelde hij zich tot een echte kunstenaar van de Bergense School met typerende werken vol hoekige, krachtige vormen, een grove penseelstreek met sterke contrasten en een verzadigd kleurgebruik. Net als de Bergense School worden zijn laatste werken getypeerd door de expressionistische beeldtaal die bij deze stroming hoorde.
Hoe gemakkelijk Van Blaaderen het in zijn beginjaren met Hoogendijk had, zo moeizaam ging het in zijn latere leven. Na de scheiding kwamen ze overeen dat Hoogendijk hem jaarlijks een toelage verstrekte, maar tevens onder de pijnlijke conditie dat hij zijn drie kinderen niet meer mocht zien. Pas enkele jaren later zag hij zijn kinderen weer op een tentoonstelling doordat ze waren geportretteerd door medeschilder Jan Sluijters. Ondanks de tegenslagen in het tweede deel van zijn leven koos hij voor de kunst van het scheppen en weigerde hij om kunst voor opdrachtgevers te maken.
Behalve het leven en werk van Van Blaaderen wordt ook de nodige aandacht besteed aan de collectie Hoogendijk. Toen Cornelis Hoogendijk in 1911 stierf is een deel van zijn verzameling in bruikleen ondergebracht bij het Rijksmuseum. Ook werden in totaal 637 werken ter veiling aangeboden door de erven Hoogendijk. Zelden was in Nederland zo’n grote hoeveelheid oude meesters en moderne werken van uitzonderlijke kwaliteit geveild. Een deel kwam in buitenlandse handen, een ander deel in bezit van verzamelaars zoals Helene Kröller-Müller. Ook bleef een deel van de erfenis in handen van Van Blaaderen-Hoogendijk, waaronder werken van Cézanne, Degas, Redon, Rodin, Sisley, Van Gogh en Vuillard.
De tentoonstelling en de publicatie doen recht aan de bijzondere kunstenaar die Van Blaaderen was en de ontwikkeling die zijn kunst in zijn leven heeft doorlopen. Van der Geer is erin geslaagd een prachtig portret van een veelzijdig schilder neer te zetten waarbij zowel zijn persoonlijke leven als zijn werken uitgebreid aan bod komen en de tekst naadloos aangevuld wordt met foto’s van zijn leven en afbeeldingen van zijn werken. Kortom, een boek dat niet in je collectie mag ontbreken wanneer je geïnteresseerd bent in de ontwikkeling van nieuwe kunststromen aan het einde van de negentiende eeuw en het begin van de twintigste eeuw.
Vera Weterings
De tentoonstelling Gerrit Willem van Blaaderen. Modernist in Bergen is nog tot en met 28 augustus 2016 te bezoeken in Stedelijk Museum Alkmaar.
Pingback:
Jan Toorop |