Recensent: Wouter van Dijk
Het plantenboek. Een fascinerende reis door het plantenrijk, Katie Scott en Kathy Willis
Uitgeverij Lannoo, Tielt 2016
ISBN: 9789401437882
Gebonden, rijk geïllustreerd in kleur, met register
95 pagina’s
€ 24,99
Een prachtig lesje natuurhistorie
De natuur blijft fascineren. Al duizenden jaren bestudeert de mens de natuur om zich heen met als doel er gebruik van te maken. Natuurlijk om te eten, maar ook om er bijvoorbeeld medicijnen of verfstoffen uit te winnen. In de Verlichting kwam daar ook het bestuderen van het plantenrijk bij puur omwille van het begrip hoe die natuur nu eigenlijk in elkaar zit. In de negentiende eeuw werd deze zoektocht naar kennis gretig voortgezet. Deze studie van natuurvorsers richtte zich niet alleen op planten, maar ook op het dierenrijk. Er verschenen lijvige boekwerken waarin naast de eigenschappen en kenmerken van soorten prachtige afbeeldingen de plant of het dier in kwestie aan de lezer toonden. Het werd een befaamd concept onder de natuurhistorische publicaties, en ook nu nog volgen bijvoorbeeld veldgidsen voor vogelspotters of plantliefhebbers min of meer hetzelfde procedé. In deze traditie staat ook het fraaie koffietafelboek van Katie Scott en Kathy Willis.
Het boek neemt de lezer mee op een adembenemend mooie tocht langs een slordige 500 miljoen jaar ontwikkelingsgeschiedenis van de plant op aarde. De geweldige vormgeving en paginagrote illustraties zorgen ervoor dat je het boek wilt blijven doorbladeren, ook als je niet per se geïnteresseerd bent in natuurhistorie. Toch is het boek er wel in eerste instantie voor bedoeld de lezer een introductie te bieden in de ontwikkelingsgeschiedenis van plantensoorten. Je volgt de komst van het eerste leven op aarde, de eencelligen, algen, mossen schimmels en korstmossen die gaandeweg werden vergezeld door de zogenaamde vaatplanten Deze planten konden voor het eerst water door hun systeem transporteren en daardoor in de hoogte groeien in plaats van enkel horizontaal. Ook de varens waren er vroeg bij, in allerlei soorten en maten. Een belangrijk verschil met de huidige tijd is dat de planten die er toen al waren, veel en veel groter waren dan nu. Er groeiden boomvarens van tientallen meters hoog.
Verderop komen de bomen aan bod, allereerst de coniferen, die geen vruchten maar kegels dragen om de zaden te herbergen en te verspreiden. Een sequoia is ook een conifeer, en eentje die heel snel groeit. Van een exemplaar in Italië is bekend dat de boom in zeventien jaar tijd 22 meter hoog gegroeid was. Naast de bomen die voorkomen in gematigde klimaten worden apart ook de bomen uit de tropen beschreven, natuurlijk vergezeld van de meest prachtige afbeeldingen. Daarna introduceren de auteurs de zogenaamde kruidachtigen, dit zijn bloemen maar ook groenten. Wilde en gekweekte bloemen passeren de revue, evenals bollen en eetbare vruchtdragende planten. Een bijzondere positie onder de eetbare planten nemen de granen in, afkomstig uit de grassenfamilie. Drie granen leveren namelijk meer dan de helft van alle voedsel ter wereld; tarwe, maïs en rijst. Leuk om aan het slot van deze boeiende reis langs de planten van de wereld nog even te vermelden zijn de planten die zijn aangepast aan hun omgeving, zoals de cactussen en vetplanen die met zeer weinig water toekunnen. Aangezien vetplanten en cactussen vaak het enige groen in hun omgeving vormen, hebben ze een heleboel strategieën ontwikkeld om te voorkomen dat ze opgegeten worden door dieren. Natuurlijk kennen we de stekels van de cactus, maar andere planten smaken erg bitter zodat geen dier ze zou willen opeten. Of wat te denken van de camouflage die een levende steen gebruikt om zich voor te doen als een kiezelsteentje.
Het plantenboek van Scott en Willis is een prachtige uitgave geworden, die vooral vanwege de geweldige illustraties iedere huiskamer of bibliotheek zal sieren. Vanwege de toegankelijke en beknopte tekstuitleg die bij de platen gegeven wordt, is het boek ook prima geschikt om nog eens als naslagwerk te dienen bij het opzoeken van de een of andere plant. Dit boek is een lust voor het oog en zal iedere natuurliefhebber plezieren.
Wouter van Dijk