In deze themaweek over de Spaanse Burgeroorlog vandaag aandacht voor het Nederlandse aandeel in de strijd. In Nederland is over de Spaanse Burgeroorlog maar weinig bekend, en er is in het verleden niet veel onderzoek gedaan naar de Nederlanders die bij de oorlog betrokken waren, enkele uitzonderingen daargelaten. De laatste tijd is daar verandering in gekomen. De belangrijkste exponent van deze hernieuwde aandacht voor het Nederlandse kant in de Spaanse Burgeroorlog is de nieuwe website die door Yvonne Scholten en haar mede-onderzoekers is opgezet in samenwerking met het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis.
Over de website, getiteld Spanjestrijders.nl, schreven we al eens eerder toen deze werd gepresenteerd. Nu is een mooie gelegenheid om eens wat uitgebreider te grasduinen in de vele biografieën die op de site te vinden zijn. Natuurlijk zijn er de bekende namen, zoals schrijver Jef Last, verzetsheld Gerrit Kastein en natuurlijk bevelhebber Piet Laros, in Spanje bekend als “Hollander Piet”. Interessanter zijn echter de minder bekende Nederlanders waarover op de website een schat aan informatie te vinden is.
Neem bijvoorbeeld Arend Haak, afkomstig uit een arbeidersgezin en zelf net als zijn vader werkzaam als veenarbeider. Hij vertrok in juli 1938 naar Spanje, ongebruikelijk laat, op een moment dat de situatie voor de Republiek al tamelijk nijpend begon te worden. In september 1938 bevond hij zich in Spanje en is daar gewond geraakt. Hoewel de verwonding op zichzelf meeviel, granaatsplinters in zijn linkerarm, werd zijn verblijf in een ziekenhuis in Barcelona hem noodlottig. Arend Haak kwam om bij een bombardement, waarschijnlijk ergens in oktober 1938.
Een ander voorbeeld is Paul Vaars, hij ging als jonge jongen van 21 jaar naar Spanje om daar tegen het fascisme te vechten. Uit Sovjet-documentatie komt hij naar voren als een dapper en gedisciplineerd soldaat. Nadat hij aan het front verwond werd raakte hij echter gedemoraliseerd, en besloot hals over kop naar Nederland terug te keren. Een besluit waar hij later spijt van kreeg. Om zijn fout te herstellen keerde hij terug naar Spanje, zijn broer Frans achterna die inmiddels ook naar Spanje was vertrokken, maar na terugkomst sneuvelde Paul al snel.
Als laatste het fantastische relaas van Jan van Eijk, die als 24-jarige werkloos raakte en daarop besloot naar Spanje te vertrekken. Na aankomst in Parijs werden hij en zijn vriend Arie Kater opgevangen door Franse communisten, waarna ze in een barre tocht te voet over de Pyreneeën werden geloodst. Bij Teruel raakte hij gewond aan zijn arm maar keerde toch weer terug naar het front, deze keer als ordonnans vanwege zijn verwonding.
Hij werd verliefd op een Spaanse en trouwde met haar, ze wilden samen via een gewondentransport het land verlaten maar de kersverse mevrouw Van Eijk werd bij de grens teruggestuurd. Nu was het haar beurt om te voet de Pyreneeën te trotseren om bij haar man te komen. Ze werd geïnterneerd in Frankrijk, waarna ze zich door middel van een spectaculaire ontsnapping bij haar man in Versailles kon voegen. Uiteindelijk bereikten ze Nederland, waar Van Eijk ook tijdens de Tweede Wereldoorlog een risicovolle functie in het verzet bekleedde. Beiden overleefden de oorlog.
Nieuwsgierig geworden naar meer levensverhalen van Spanjestrijders? Neem snel een kijkje op de website www.spanjestrijders.nl
Wouter van Dijk