Rotius

rotius-boek

Recensent: Vera Weterings

Jan Albertsz Rotius. Meesterschilder van Hoorn, Esther Blanken e.a.

Publicatie Stichting Bas Baltus i.s.m. Westfries Museum, Hoorn 2016
ISBN: 978 90 76385 18 1

Paperback met flappen, illustraties in kleur en zwart-wit, literatuurlijst, register en Engelse samenvatting
280 pagina’s
€ 30,-

Jan Albertsz Rotius

De Hoornse schilder Jan Albertsz Rotius (1624-1666) wordt ook wel de Rembrandt van Hoorn genoemd. Dat is niet zo gek, gezien zijn werk behoort hij tot de beste schilders die de West-Friese schilderkunst heeft voortgebracht. Toch is het werk van Rotius niet heel bekend. Hoewel hij breed is vertegenwoordigd in het Westfries Museum is zijn werk in overige Nederlandse musea niet veel te zien. Het Rijksmuseum bezit drie werken van hem en ook de verzameling van de Stad Enkhuizen bevat werk van Rotius. Verder is zijn werk verspreid geraakt buiten Nederland in de minder grote musea, zoals het Museum Mayer van den Berg in Antwerpen, het Musée d’Ixelle in Elsene-Brussel, het La Fère en Mâcon in Lille en in musea in Duitsland, Engeland en Canada. Hoewel het werk van Rotius ook volgens kunstkenner Rudi Ekkart meer aandacht verdient in de overzichten over de Nederlandse kunst van de Gouden Eeuw, is de schilder tot nu toe op de achtergrond gebleven. Dat is niet verwonderlijk wanneer we stil staan bij de grote diversiteit en enorme productie van de Nederlandse schilderkunst in de Gouden Eeuw. Schilders in kleinere kunstcentra buiten Amsterdam en Haarlem stonden in de schaduw van hun buitengewone vakbroeders in de grote steden. De regionale kunstenaars bedienden voornamelijk de kleinere markten, maar deden niet onder qua kwaliteit.

Omdat het werk van Rotius zeker de moeite waard is pleitte Ekkart ervoor zijn werk meer onder de aandacht te brengen. Het Westfries Museum is ter gelegenheid van het 350ste sterftejaar van de schilder met deze aansporing aan de slag gegaan. Tot nog toe was er slechts één serieuze studie gedaan naar de schilder. Bernard J.A. Renckens (1904-1992), verbonden aan het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie schreef een omvangrijk monografisch artikel over Rotius met daaraan toegevoegd een oeuvrecatalogus. De huidige publicatie gaat zowel in de breedte als in de diepte meer specifiek op Rotius en zijn werken in. Zo bevat het boek vier artikelen die specifiek ingaan op Rotius; een biografie, een stuk dat ingaat op zijn werk als portrettist, een artikel over zijn werk als stillevenschilder en een studie naar de kleding op de schutterstukken van Rotius. Daarnaast zijn de artikelen over Rotius ingebed in een bredere context, zo is er een achtergrondartikel opgenomen over de geschiedenis en het patriciaat van de stad Hoorn in de zeventiende eeuw, een stuk gewijd aan het Hoornse schildersgilde en aandacht voor andere portrettisten die in die tijd in de stad hebben gewoond. Tot slot is er aandacht voor de belangrijkste collecties met Hoornse familieportretten. Het boek is onderverdeeld in twee delen, waarbij het eerste gedeelte de artikelen omvat en het tweede gedeelte een catalogus. In de catalogus worden zowel de werken uit de collectie van het Westfries Museum besproken als de bruiklenen die in de tentoonstelling De Hoornse meesterschilder Rotius te zien zijn.

Op het zelfportret met zijn vrouw Maritie Ambrosius en zijn zoon Jacob zijn de twee genres van Rotius bij elkaar gebracht, namelijk de portretkunst en het stilleven. Hoewel Rotius vooral bekend is geworden als portretschilder, maakte hij ook verschillende stillevens. Zijn oeuvre bestaat – voor zover bekend is – uit zo’n zestig portretten, waaronder een viertal Schuttersstukken dat hij schilderde voor de Nieuwe en Oude Doelen te Hoorn. Naast een uitgebreid artikel over de ontwikkeling die Rotius al snel doormaakte in het portretschilderen is er ook aandacht voor de personen die op zijn werken worden geportretteerd. Voor zover zij zijn te identificeren is dit in het boek gebeurd. Hoewel Rotius in het begin van zijn carrière nog de mist inging met perspectieven bleek hij al snel een uitzonderlijk oog voor detail te hebben. Naast het feit dat zijn perspectiefschilderen verbeterde vervaardigde hij de meest prachtige portretten met buitengewoon fraai weergegeven kragen, veren en stoffen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat aan de hand van de schuttersstukken van Rotius in het boek speciale aandacht wordt besteed aan de kleding van de heren. De gedetailleerde weergave van de kledingstukken geeft een historisch verantwoord beeld van de kleding die de heren voor bijzondere gelegenheden uit de kast trokken en komt ook overeen met bezittingen die in boedelinventarissen van de afgebeelde heren worden beschreven.

Dit boek over Rotius is dan ook niet zomaar een boek bij een tentoonstelling, het is een boek dat recht doet aan een kunstenaar die eeuwenlang in de schaduw van zijn collega’s heeft gestaan, terwijl hij zelf ook meer aandacht verdiende. Die aandacht krijgt Rotius in zijn jubileumjaar met de prachtige tentoonstelling in het Westfries Museum waar de details op zijn werken goed te bewonderen zijn. Daarbij is deze interessante en veelzijdige catalogus een eerbetoon aan de schilder en doet deze recht aan zijn prachtige werk. Daarnaast geeft de publicatie niet alleen veel informatie die eerder niet bekend was over deze schilder, maar laat hij de lezer ook kennismaken met een onbekende kunsthistorische periode in Hoorn. Een mooie aanvulling is het in historisch perspectief geplaatste leven en werk van Rotius en zijn collega’s. Al met al kan ik dan ook vol overtuiging zeggen dat het Westfries Museum er met deze tentoonstelling en publicatie in is geslaagd Rotius op de kunsthistorische kaart van de Gouden Eeuw te zetten. Voor menig kunstliefhebber zal deze uitgebreide publicatie een welkome aanvulling zijn voor zijn of haar collectie.

Vera Weterings

De tentoonstelling De Hoornse meesterschilder Rotius is wegens succes verlengd en nog tot 5 december 2016 in het Westfries Museum in Hoorn te bezoeken. Lees ook de blog Rotius: Rembrandt van Hoorn over de tentoonstelling.