Volk in verwarring

Recensent: Vera Weterings

Volk in verwarring. Reformatie in Nederlandse steden en dorpen onder redactie van Enny de Bruijn

Uitgeverij De Banier, Apeldoorn 2017
ISBN 9 789402 904932

Paperback, met illustraties in kleur en illustratieverantwoording
318 pagina’s
€26,95,-

Volk in verwarring

Maarten Luther spijkerde vijfhonderd jaar geleden 95 stellingen aan de kerkdeur in Wittenberg. Die herinnering maakt van 2017 Lutherjaar. In dat kader gebruikte De Nieuwe Kerk (Amsterdam) Luther als één van de thema’s voor de zomerexpositie Reis in de Tijd, wijdde Museum Catharijneconvent (Utrecht) een tentoonstelling aan Luther en ontwikkelde Playmobil een speciale editie Luther-poppetjes. De Reformatie is echter meer dan Luther alleen. Het boek Volk in verwarring weet dat op heldere wijze te verwoorden.

In het boek werkte redacteur dr. Enny de Bruijn – tevens cultuurredacteur bij het Reformatorisch Dagblad – samen met collega-wetenschappers uit de historische en theologische hoek om duidelijk te maken dat de Reformatie niet alleen een beweging is van grote en geleerde mannen, maar ook van gewone ambachtslieden, huisvrouwen, boeren en kooplui. Het boek gaat juist over gewone mensen die hun weg moesten zoeken in de periode 1520-1650. In twintig hoofdstukken komen verhalen uit een evenzoveel aantal dorpen en steden aan bod. Die regionale hoofdstukken worden afgewisseld met hoofdstukken over algemenere thema’s, zoals de Beeldenstorm, vluchtelingen, martelaren, eredienst en de vorming van een gereformeerde staat.

In de publicatie is gekozen om alleen de regio’s te behandelen die tot het gebied van het huidige Nederland behoren. Deze keuze zorgt ervoor dat gebeurtenissen uit de Zuidelijke Nederlanden ontbreken en juist de vaak wat onbekendere verhalen uit de Noordelijke Nederlanden een keer voor het voetlicht worden gebracht. De verhalen maken duidelijk dat de Reformatie in de vroege zestiende eeuw als eerste op gang kwam in de kustprovincies en langs de grote rivieren, waar kooplieden internationale handelscontacten onderhielden en daardoor gemakkelijker in aanraking kwamen met nieuwe ideeën.

Het boek geeft een goed beeld van de tijd van verwarring, angst, onzekerheid en polarisatie die de Reformatie voor de gewone man was. Aan de hand van bronnenonderzoek weten de auteurs met heldere voorbeelden uit het dagelijks leven te komen over onder andere een schoolmeester die een hoger salaris eist als hij de kinderen psalmen en catechismusvragen moet gaan leren. Een ander verhaal gaat over een weduwe die hervormingsgezinde bijeenkomsten organiseerde en dat met de dood moest bekopen. Deze verhalen van gewone mensen brengen de Reformatie voor de lezer dichterbij en toont hoe veelzijdig de geschiedenis van de Reformatie was.

Vera Weterings