Wereldzand

© Rijksmuseum van Oudheden | Zandmozaïek 'Shamseh'
© Rijksmuseum van Oudheden | Zandmozaïek 'Shamseh'

Ongeveer vijf jaar geleden kwam ik voor het eerst in aanraking met het fenomeen zandmozaïek. Het was toen Elvira Wersche drie weken lang in de Tempelzaal van het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden werkte en haar kunstwerk op 23 juni 2011voltooide. Ik vond het een prachtig kunstwerk, maar blijkbaar was het nog niet af. Wersche ziet haar kunstwerk namelijk niet alleen als het zandmozaïek in zijn definitieve, voltooide vorm. Juist het gehele creatieve proces van begin tot eind maakt het kunstwerk compleet, inclusief de uiteindelijke ontmanteling van het mozaïek. Die ontmanteling hield in dat het kunstwerk in een slotperformance werd ontmanteld door twee danseressen. Zij vermengden al dansend het zand, de vele vlakken van het mozaïek ieder bedekt door veelkleurig zand afkomstig uit alle windstreken vermengden zich tot één wereldzand.

Elvira Wersche (1948) is in 2003 gestart met haar project Sammlung Weltensand. Voor het project verzamelt ze zand van over de hele wereld. Inmiddels heeft ze met de hulp van vele reizigers meer dan zeshonderd verschillende soorten zand verzameld. Ze gebruikt het zand in vele kleuren voor haar projecten en legt hiermee complexe, uit geome­trische patronen opgebouwde mozaïeken op vloeren van musea, kerken of synagogen. Hierbij ligt het zwartgeblakerde zand van Ground Zero broederlijk naast het roze zand uit Irak. In de ogenschijnlijke wirwar van lijnen en figuren is een continue beweging te aanschouwen. Het complexe, wiskundige zonne- en sterrenpatroon uit zich in fascinerend samenspel van driehoeken, onregelmatige vierhoeken, ruiten en andere polygone vormen.

Op dit moment is Wersche in museum De Hallen in Haarlem bezig met een zandmozaïek. Nadat ze met krijt het ontwerp van het mozaïekveld op de vloer heeft getekend, is ze de vlakken met de vele soorten en tinten zand aan het vullen. Op de hurken gebruikt ze een zeefje en stukjes karton om het zand netjes in de vlakken aan te brengen. Het mozaïek is wederom een onderdeel van het kosmopolitische project Sammlung Weltensand en hoe toepasselijk is het dan dat het verschijnt als onderdeel van de tentoonstelling Reiskoorts in museum De Hallen.

“Ik voel in mij een constant en onbestemd verlangen om op reis te gaan, er is een ‘Fernweh’ [drang naar de verte] in mij die mij drijft.” – Elvira Wersche

Joost Konijn, Reiskoorts
Joost Konijn, Reiskoorts

In de tentoonstelling staat het reizen als inspiratiebron voor kunstenaars door de eeuwen heen centraal. Deze zomer is het dus niet nodig om ver weg te gaan, in Haarlem is kunst geïnspireerd op verre en minder verre oorden bij elkaar gebracht; van de schetsen van Jan van Scorel uit Rome tot die van Jacob van Ruisdael uit Duitsland en van de ‘handgemaakte’ houtgestookte houten auto waarmee Joost Conijn toerde tot Jan Sluijters Parijse werken. Reiskoorts toont aan de hand van verschillende thema’s zoals reisschetsen, reisherinneringen, rondreizen en herbeleving van de historische tochten de vele aspecten die het verlangen naar reizen met zich meebrengen. Kortom, een perfecte zomerse tentoonstelling voor een vakantie in eigen land.

Jan Monnickendam, Reiskoorts
Jan Monnickendam, Reiskoorts

Vera Weterings

De tentoonstelling Reiskoorts bij Nederlandse kunstenaars sinds 1850 is nog tot en met 11 september 2016 in museum De Hallen in Haarlem te bezoeken. Bij de tentoonstelling is ook een bijbehorende publicatie verschenen, binnenkort is de recensie daarvan op onze site te lezen.

One thought on “Wereldzand

  1. Pingback:

Comments are closed.