Mummies. Overleven na de dood, Vincent van Vilsteren (red.)

WBOOKS, Amsterdam 2014
ISBN: 978 94 625 8004 6

Paperback, kleurenillustraties, literatuurlijst
192 pagina’s
€ 24,95

Mummies

Mummies komen uit Egypte, tenminste: dat wordt over het algemeen aangenomen. Na het lezen van Mummies. Overleven na de dood weet je als lezer echter wel beter. Mummies zijn een wereldwijd verschijnsel en kunnen ook op natuurlijke wijze ontstaan. Want wat is een mummie eigenlijk?

Tegenwoordig wordt het woord mummie veel algemener gebruikt voor al die menselijke en dierlijke lichamen, waarvan hetzij door natuurlijke, hetzij door kunstmatige omstandigheden nog weke delen bewaard zijn gebleven. (p. 9)

Mummies. Overleven na de dood verschijnt tegelijk met de gelijknamige tentoonstelling in het Drents Museum. Eerder verscheen bij WBOOKS van hetzelfde museum ook de tentoonstellingspublicaties van De Dode Zeerollen (2013) en Vikingen! (2012). Met de tentoonstelling Mummies en de gelijknamige publicatie hoopt het museum de grote verscheidenheid in mummies te laten zien en ook de bezoekers en lezers te boeien met de verschillende verhalen die mummies ons vertellen. Zowel de tentoonstelling als de publicatie is daarin geslaagd. Mummies is een eyeopener voor iedereen die mummies voorheen alleen met Egypte associeerde.

Het boek start met een inleidend hoofdstuk over mummies als wereldwijd verschijnsel. In dit hoofdstuk krijgt de lezer handvaten aangereikt bij het lezen van het boek. Zo wordt onder andere een definitie gegeven van de termen ‘mummies’ en ‘mummificatie’. Daarnaast wordt er ingegaan op de historische achtergrond van de fascinatie door de jaren heen voor mummies en mummificatie, van rariteitenkabinetten tot wetenschappelijk onderzoek en van medicijn tot ‘uitpak’-bijeenkomsten.

In het daarop volgende hoofdstuk worden de verschillende vormen van natuurlijke mummificatie behandeld. Zo wordt niet alleen ingegaan op natuurlijke processen die ontstaan in de woestijn, het veen, het ijs, de grotten, het zout en teerputten, maar wordt er ook aandacht besteed aan natuurlijke mummificatie in door mensen gebouwde ruimtes waar uitdroging kon plaatsvinden.

Naast de natuurlijke mummificatieprocessen worden in het boek ook de onnatuurlijke processen behandeld. Neem bijvoorbeeld de zelfmummificatie binnen het boeddhistische geloof. Monniken van de Shingon-sekte zochten verlossing door een radicale verwaarlozing van hun lichaam ten gunste van hun geest.

Door middel van zelfmummificatie zonderden ze zichzelf af van de wereld om in hun dood één te worden met Boeddha en zich zo te onttrekken aan de kringloop van wedergeboortes. De daarvoor gebruikte methode duurde minstens drie jaar en hield in dat de monnik zijn lichaam nog bij leven liet verhongeren en uitdrogen. (p. 116)

In andere hoofdstukken wordt aandacht besteed aan de mummies uit de crypte van Vác, ijsmummies, veenlijken en vuurmummies. Deze laatste soort kwam voor bij de Maori’s. Hier werden belangrijke personen bij wijze van voorouderverering gemummificeerd.

Eenmaal overleden werd het lichaam gewassen, met kruiden ingesmeerd en vervolgens zittend op een hoge stoel boven een smeulend vuur geplaatst. Door deze behandeling, die enkele weken tot maanden duurde, droogden de lichamen langzaam uit. Op deze wijze bleef niet alleen het skelet, maar ook de weke delen bewaard. (p.126)

Naast het verhaal achter de overlevering van de mummies uit verschillende culturen is in Mummies ook speciale aandacht voor de betekenis van mummies in de geneeskunde. Dat mummies tegenwoordig onderzocht worden om ons te helpen een medicijn te vinden voor tbc is bij velen bekend. Niet zo bekend is het feit dat resten van mummies gebruikt werden als medicijn. Het medicijn werd Mumia vera Aegyptica genoemd en was nog tot in de twintigste eeuw te koop. Zo stond het in 1924 op de prijslijst van het farmaceutische bedrijf E. Merck uit Darmstadt.

De verhalen in Mummies worden kracht bijgezet door de prachtige foto’s. Daarbij is de publicatie zeer helder en prettig geschreven. Hoewel het boek van de hand verschillende auteurs afkomstig is, merk je hier tijdens het lezen weinig van. Mummies boeit en fascineert door deze brede kijk op mummies en mummificatie.

Aan de hand van de verhalen achter het mummificatieproces en de geschiedenis van verschillende mummies wordt de lezer meegenomen op een ontdekkingsreis door de wereld van de mummies. Na het lezen van dit boek is bekend dat mummies overal ter wereld en in alle tijden voorkwamen; lezers zullen mummies voortaan niet meer alleen met Egypte associëren.

Vera Weterings

De Tentoonstelling Mummies. Overleven na de dood is van 4 februari tot en met 31 augustus 2014 in het Drents Museum in Assen te zien.

Wie niet alleen van plan is om de publicatie te lezen, maar ook de tentoonstelling te bezoeken doet er goed aan vooraf de catalogus te lezen. De objecten die in de tentoonstelling te zien zijn worden in het boek duidelijk behandeld, waar de toelichting in het museum soms wat summier is.