De schatkamer!

Recensent: Vera Weterings

De schatkamer! Meesterwerken uit de Hermitage onder redactie van Irina Bagdasarova, Arnoud Bijl en Vincent Boele

WBOOKS i.s.m. Hermitage Amsterdam, Zwolle 2019
ISBN 978 90 78653 79 0

Paperback met flappen, met illustraties in kleur en zwart-wit, catalogus en literatuurlijst.
224 pagina´s
€ 29,95

De schatkamer

Dit jaar, 2019, is voor de Hermitage Amsterdam een jubileumjaar. In 2019 wordt namelijk gevierd dat 25 jaar geleden de Stichting Vrienden van de Hermitage in Nederland is opgericht en dat vijftien jaar geleden de eerste Hermitage aan de Amstel werd opgericht. De tentoonstellingen in Amsterdam waren zeer divers van opzet, maar toonden toch elke keer weer de Hermitage als encyclopedisch museum. Een museum met een collectie waarvan Peter de Grote de grondlegger was. Dit was dezelfde man die de grondlegger was van de vriendschap tussen Rusland en Nederland.

In de jubileumtentoonstelling De schatkamer! Meesterwerken uit de Hermitage staat het encyclopedische karakter van de collectie centraal. in de tentoonstelling en bijbehorende publicatie komt een keur aan objecten aan bod uit diverse perioden uit de geschiedenis. Zo liggen tussen het oudste voorwerp, de Venus van Kostjonki, en de zwaan van Jan Fabre maar liefst 25.000 jaar! Het boek en de tentoonstelling laten zien hoe divers de collectie is en geven zo aan de hand van objecten een blik in duizenden jaren kunstgeschiedenis. Voor de geschiedenis van de perceptie van schoonheid is het belangrijk verschillende tijdperken met elkaar te vergelijken. Alleen dan kunnen immers algemene kenmerken aan het licht komen.

De objecten zijn in het boek – net als in de tentoonstelling – gegroepeerd in tweetallen die qua onderwerp of thema aan elkaar verbonden kunnen worden, maar over het algemeen qua tijdsperiode, vervaardiger, cultuur of symboliek weinig met elkaar te maken hebben. Hierdoor wordt je als lezer gedwongen anders naar de objecten te kijken, waardoor je nieuwe verhalen ontdekt en je ook gemakkelijker laat verrassen door kunstwerken die je anders minder gemakkelijk zou toelaten.

Naast deze verrassende presentatievorm waarbij de kunstobjecten met verrassende wetenswaardigheden worden gepresenteerd, wordt het boek ingeleid door een essay over de gehele encyclopedische collectie. Dit essay van de hand van tentoonstellingsconservator van de Hermitage Amsterdam, Vincent Boele, maakt de lezer bewust van de perceptie van kunstgeschiedenis door de eeuwen heen in diverse culturen.

Er valt veel te zeggen over de Hermitage als een van de pioniers van de nieuwste stromingen in de museumwereld. Daarom is er in het boek ook aandacht voor de historie van het museum en de ontwikkeling van satellietmusea. Het idee om wereldwijd musea met filialen, oftewel universele musea, op te zetten wordt langzamerhand populair. De Hermitage heeft daar met Amsterdam een pioniersrol in gespeeld. En hoewel je deze ontwikkeling als modegril zou kunnen bestempelen, is het desalniettemin een slimme strategie om museumcollecties met moderne middelen over de grenzen te brengen en zo de dialoog tussen culturen stimuleren. En dat is precies was de Hermitage beoogt.

Zoals de Hermitage betaamt om culturen met elkaar in contact te brengen, zo komt dit goed tot uitdrukking in de tentoonstelling en bijbehorende publicatie. Het is een reis door 25.000 jaar kunstgeschiedenis van de vroegste prehistorie tot en met nu. De kunstwerken worden telkens in verrassende sets van twee gepresenteerd waardoor speelse combinaties ontstaan die de overeenkomsten en verschillen tonen in cultuur en tijd. De vergelijkingen leveren verrassende, niet voor de hand liggende overeenkomsten op en laten zo zien hoe verschillend sommige culturen ook mogen lijken, de achterliggende ideeën dikwijls verbazingwekkend veel overeenkomsten vertonen. De publicatie is rijkelijk geïllustreerd met paginagrootte afbeeldingen van de objecten. Deze foto’s worden begeleid met teksten vol wetenswaardigheden. Dit maakt De schatkamer niet alleen een feest voor het oog, maar ook een interessante zoektocht naar de betekenis van kunst in diverse tijden en culturen.

Vera Weterings

De tentoonstelling De schatkamer! is tot en met 25 augustus 2019 te bezoeken in de Hermitage Amsterdam.