“Ik acht het overbodig, te herinneren, dat hij als een der bekwaamste en verdienstelijkste Kunstschilders van Nederland wordt opgegeven.” (p.23)
Zo schreef Adriaan Cock over Pieter Christoffel Wonder (1777-1852). Toch zal P.C. Wonder vandaag de dag bij weinig kunstliefhebbers een belletje doen rinkelen, al zal menig liefhebber van romantische werken aangenaam verrast worden door zijn oeuvre. Hoewel Wonder zichzelf vooral beschouwde als een schilder van genre- en historiestukken, vormen de portretten met afstand de grootste groep in zijn oeuvre. Wonder wordt ook wel beschouwd als een representant van de Romantiek. Zijn werk gaat terug op dat van Gerard ter Borch, Pieter de Hooch en Caspar Netscher. Uitzonderlijk aan Wonder is dat hij een van de weinige kunstenaars is die de grote stap naar het buitenland met succes wist te wagen en de kritische kunstwereld van Londen voor zich wist te winnen.
Wonder is op aansporing van de Schotse kunstverzamelaar Sir John Murray naar Londen gegaan. Wonder ontmoette Murray in 1819 en in 1823 voor een tweede keer. In 1824 vertrok Wonder naar Londen, waar Murray Wonder introduceerde bij welgestelde vrienden en kennissen voor wie hij al gauw aan het werk ging. Ook gaf Murray Wonder zelf opdrachten, de meest in het oog springende opdracht is het werk Patrons and lovers of art, vrij vertaald kunstliefhebbers en mecenassen. Op Wonders schilderij Patrons and Lovers of Art zijn kunstwerken te zien die zich bevinden op verschillende locaties en afkomstig zijn van verschillende eigenaars. Het idee achter Patrons and Lovers of Art is dat het schilderij de denkbeeldige toekomstige collectie van de National Gallery verbeeldt. Een deel van de afgebeelde werken, bevindt zich op dat moment dan ook al wel in de collectie, zoals het op dat moment recent aangekochte Titiaans Bacchus en Ariadne en Correggio’s Madonna met de Mand. Verder zijn op het werk schilderijen te zien die tot de achttiende-eeuwse canon van de Europese schilderkunst behoorden, zoals werken van de hand van grootmeesters als Van Dyck, Rafaël, Rembrandt, Rubens, Titiaan en Velázquez. Op het schilderij zijn de Nederlandse kunstenaars goed vertegenwoordigd, met werken van onder andere Albert Cuyp, Gerard Dou, Nicolaes Maes, Paulus Potter en Jan Steen. Het schilderij is vervaardigd toen de National Gallery nog vrij jong was, het museum bestond pas twee jaar en bevatte een collectie van slechts 38 schilderijen.
Het doel van het schilderij was om verzamelaars aan te sporen hun schilderijen in de National Gallery te doen belanden als geschenk of legaat. Vandaar ook dat er zo’n vijftien personen naast de kunstwerken zijn afgebeeld. Dit zijn voor het merendeel belangrijke kunstverzamelaars en Trustees van de National Gallery. Helaas is het doel van het schilderij maar bij enkele verzamelaars geslaagd. Zo zijn de collecties van Holwell-Carr, Baron Farnborough en Sir Robert Peel in de National Gallery terecht gekomen als legaat. Hierbij dient vermeld te worden dat de laatste collectie voor een groot bedrag van de erfgenamen gekocht moest worden.
Toch zijn verschillende werken vele jaren later alsnog in de collectie terecht gekomen, zoals Peels Rubens Portret van Susanna Lunden in 1871, Staffords Titiaan Diana & Actaeon in 2009 en Westminsters Adriaan van der Werff De Rust op de Vlucht naar Egypte in 1924. Vele andere werken zijn te vinden in andere gerenommeerde musea en instituten, waarvan enkele zelfs nog steeds in particulier bezit. Echter, wanneer Murray en Wonder de huidige collectie van de National Gallery zouden kunnen aanschouwen, dan waren ze waarschijnlijk niet teleurgesteld aangezien de werken vergelijkbaar zijn met de schilderijen op Patrons and Lovers of Art of van dezelfde kunstenaars afkomstig zijn.
In het Centraal Museum Utrecht is momenteel een tentoonstelling gewijd aan Wonder: Een Utrechter in Londen. P.C. Wonder, romantisch schilder (1777-1852). In deze tentoonstelling is uitgebreid aandacht voor bovenstaand werk Patrons and Lovers of Art, maar zijn ook prachtige voorbeelden van zijn portretten en genre- en oeuvrestukken te zien, zoals De Tijd, Driekoningenavond, Het trappenhuis van de Londense woning van de schilder en het Portret van Elisabeth Rosanna Gilbert. Een prachtige tentoonstelling die je kennis laat maken met – hoewel vergeten – een groot schilder uit de Romantiek.
Vera Weterings
De tentoonstelling Een Utrechter in Londen. P.C. Wonder, romantisch schilder (1777-1852) is van 19 december 2015 tot en met 13 maart 2016 te zien in het Centraal Museum Utrecht.
Lees ook de recensie van de tentoonstellingspublicatie P.C. Wonder (1777-1852). Een Utrechter in Londen onder redactie van Ellinoor Bergvelt.