De Oranjezaal in Huis ten Bosch

Opmaak 1Recensent: Vera Weterings

De Oranjezaal in Huis ten Bosch. Een zaal uit loutere liefde, Margriet van Eikema Hommes en Elme Kolfin

Waanders Uitgevers, Zwolle 2013
ISBN: 978 94 91196 57 7

Gebonden, illustraties in kleur en zwart-wit, bibliografie, fotoverantwoording en register.
288 pagina's
€ 39.95

De Oranjezaal in Huis ten Bosch

De Oranjezaal van Huis ten Bosch is een van de belangrijkste schilderkunstige ensembles van de Nederlandse zeventiende eeuw. In de jaren 1998-2001 werd de zaal uitvoerig gerestaureerd. Tijdens de restauraties vond er tevens breed interdisciplinair onderzoek naar de schilderingen en decoraties plaats. Dit onderzoek werd uitgevoerd door een groep van deskundigen, waaronder restauratoren, kunst- en architectuurhistorici en chemici. De resultaten konden direct worden gebruikt tijdens het restauratieproces, maar vormden zo’n rijke oogst aan kennis en informatie dat het zonde zou zijn de resultaten alleen daarvoor te gebruiken. Er werd dan ook besloten de resultaten te verwerken in een wetenschappelijke publicatie. Omdat een dergelijk project een proces van lange adem is, hebben twee leden van het onderzoeksteam het initiatief genomen tot De Oranjezaal in Huis ten Bosch. Een zaal uit loutere liefde. In dit boek gaan kunsthistorici Margriet van Eikema Hommes en Elme Kolfin in op de rijke beeldtaal en de schilderkunstige aspecten van de Oranjezaal.

Het boek bevat prachtige paginagrootte afbeeldingen met details van de schilderingen van de Oranjezaal en ook fraaie overzichtsfoto’s. Daarbij is in het schutblad een duidelijk overzicht van de verschillende schilderingen van de zaal aangebracht. Niet alleen de betekenis achter de gigantische schilderingen komt uitgebreid aan bod, ook is er een speciaal hoofdstuk dat ingaat op de ontstaansgeschiedenis van de zaal.

De bouwgeschiedenis van Huis ten Bosch gaat terug tot 17 mei 1645 toen Amalia van Solms een stuk grond in het Haagse Bos in haar bezit kreeg. Ze wilde er een nieuwe residentie laten bouwen en koos Pieter Post (1608-1669) als architect. Hij werkte al sinds 1640 veel samen met Jacob van Campen (1596-1657), onder andere aan het Mauritshuis, voor meer informatie over de bouw van dit monumentale pand is de recensie over Mauritshuis. Het gebouw van Quentin Buvelot te lezen. Van Campen had al sinds de tweede helft van de jaren dertig de artistieke leiding over de verbouwing en decoratie van Frederik Hendriks paleizen, waaronder Huis Honselaarsdijk (1636- ca. 1640) en Huis ter Nieuburg (1637-1638). Van Campen lijkt zich in die periode geleidelijk aan te hebben teruggetrokken uit de meeste bouwprojecten voor de stadhouder en de praktische uitwerking ervan steeds meer aan Post te hebben overgelaten. Als architect voor Amalia’s paleis was Post dus een logische keuze, daarbij had Frederik Hendrik hem in februari 1645 tot zijn schilder en architect benoemd.

Hoewel het eerste ontwerp van Huis ten Bosch relatief eenvoudig was, is het paleis dit allerminst geworden. Kort na het eerste schetsontwerp is Amalia van gedachten veranderd. Amalia is met haar persoonlijke inzichten van grote invloed geweest op het ontwerp van Post. Wat de oorspronkelijke plannen waren voor de decoratie van het paleis is niet bekend. Na de dood van haar echtgenoot Frederik Hendrik op 14 maart 1647 zag Amalia het vermoedelijk als haar weduwetaak het concept te wijzigen en de Oranjezaal om te vormen in een mausoleum voor Frederik Hendrik. De tientallen schilderingen waarmee de zaal van onder tot boven gedecoreerd is verheerlijken de stadhouder als brenger van vrede.

De schilderijen in de zaal zijn gerangschikt op twee niveaus, waarbij de onderste doeken over het algemeen een klassieke triomfstoet uitbeelden. Het tweede niveau toont belangrijke gebeurtenissen uit het leven van Frederik Hendrik. Daarnaast zijn in de vier houten gewelfdelen allegorische voorstellingen aangebracht met op de ribben van het gewelf de wapens van Amalia, Frederik Hendrik en hun beider voorouders. De schilderingen werden in de periode tussen 1648 en 1652 vervaardigd door een twaalftal meesters uit de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden. Naast de betekenis van de schilderingen wordt ook uitgebreid ingegaan op de werkelijke en geschilderde lichtval in de Oranjezaal.

De bekendheid van de Oranjezaal werd vergroot toen het paleis in gebruik werd genomen en Amalia buitenlandse edelen ontving. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de Oranjezaal met name in Nederlandstalige teksten grotendeels ontbreekt. In buitenlandse bronnen werd de zaal vaak in reisverslagen beschreven, maar die verschenen niet over het eigen land. Ook vandaag de dag trekt de Oranjezaal weer veel toeristen tijdens de tijdelijke openstelling van september tot en met december 2015.

Concluderend kan worden gesteld dat de rol die Amalia van Solms bij de bouw van Huis ten Bosch en de inrichting van de Oranjezaal had erg groot was. Ze zorgde ervoor dat de schilderingen in de Oranjezaal haar overleden echtgenoot Frederik Hendrik verheerlijkten. De zaal is inmiddels uitgegroeid tot een van de belangrijkste schilderkundige ensembles uit de Nederlandse zeventiende eeuw. In de publicatie weten de auteurs de kunst- en cultuurgeschiedenis van het gebouw, de zaal en de schilderijen te verweven met de historische achtergrond van de oud-bewoners van het paleis. Dit maakt het werk tot een gedetailleerd naslagwerk waarbij de wetenschappelijke teksten op fraaie wijze worden gecombineerd met prachtige illustraties.

Vera Weterings

De Oranjezaal in Huis ten Bosch in Den Haag is nog tot en met woensdag 30 december 2015 te bezoeken.

2 thoughts on “De Oranjezaal in Huis ten Bosch

  1. Pingback:

  2. Pingback:

Comments are closed.