Huis ten Bosch – Oranjezaal

huis ten boschRecensent: Vera Weterings

Huis ten Bosch - De Oranjezaal. Pracht en praal van de Oranjedynastie, Mariska Vonk

Waanders Uitgevers, Zwolle 2015
ISBN 978 94 6262 070 4

Paperback, met illustraties in kleur
56 pagina’s
€ 9,95

Huis ten Bosch - De Oranjezaal

De bekendheid van de Oranjezaal werd vergroot toen deze afgelopen najaar van september tot en met december werd opengesteld voor publiek. De schilderkunstige ensembles uit de Nederlandse zeventiende eeuw die in de periode 1998-2001 uitvoerig werden gerestaureerd waren tijdelijk te bewonderen, voordat Koning Willem-Alexander Huis ten Bosch met de prachtige Oranjezaal gaat bewonen. Door de grote belangstelling die de openstelling van de Oranjezaal in de laatste maanden van 2015 trok, raakte het wetenschappelijke werk De Oranjezaal in Huis ten Bosch - Een zaal uit loutere liefde (Waanders Uitgevers 2013) uitverkocht. In dit werk weten de auteurs de kunst- en cultuurgeschiedenis van het gebouw, de zaal en de schilderijen te verweven met de historische achtergrond van de oud-bewoners van het paleis. Dit maakt het werk tot een gedetailleerd naslagwerk waarbij de wetenschappelijke teksten op fraaie wijze worden gecombineerd met prachtige illustraties. Voor wie toch geïnteresseerd is in de Oranjezaal werd ter gelegenheid van de openstelling eind 2015 het beknopte boekje Huis ten Bosch - De Oranjezaal. Pracht en praal van de Oranjedynastie uitgegeven.

Het boekje is opgedeeld in drie hoofdstukken. In het eerste hoofdstuk Een ‘lusthuys’ in het bos wordt kort ingegaan op de geschiedenis van Huis ten Bosch die begint op 17 mei 1645 als Amalia van Solms, de vrouw van stadhouder Frederik Hendrik, een stuk grond in het Haagse bos verkrijgt om daar een ‘lusthuys’ te bouwen. Ze koos Pieter Post (1608-1669) als architect. Nog voordat de bouw van het nieuwe paleis gereed was, overleed Frederik Hendrik. Amalia besloot om de centrale ontvangstzaal, de Oranjezaal, te wijden aan de nagedachtenis van haar overleden echtgenoot.

Het volgende hoofdstuk Van stadhouder tot koning geeft de verhalen prijs achter de tientallen schilderingen waarmee de Oranjezaal van onder tot boven gedecoreerd is en de stadhouder als brenger van vrede verheerlijken. De zaal werd in de periode 1648-1652 gedecoreerd door twaalf beroemde kunstenaars uit  de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden, het ontwerp van de decoraties maakte Amalia samen met de schilder-architect Jacob van Campen (1596-1657). Elke arm van de kruisvormige zaal heeft zijn eigen thema. De west-arm is gewijd aan de geboorte en de jeugd van Frederik Hendrik, het politieke en militaire leven wordt in de noord-arm getoond, hiertegenover zijn in de zuid-arm de huwelijken van Frederik Hendrik en Amalia en van hun twee oudste kinderen te zien, tot slot is de oost-arm de meest overweldigende wand van de Oranjezaal met daarop De triomf van Frederik Hendrik. Op deze laatste wand zijn belangrijke gebeurtenissen uit het leven van Frederik Hendrik te zien en verbeeldingen van zijn deugden. Het hoofdstuk gaat echter niet alleen in op de schilderingen waarin Frederik Hendrik wordt verheerlijkt, maar geeft ook een korte schets van zijn leven.

In het laatste hoofdstuk Van lusthuis tot vorstelijke residentie staat de geschiedenis van Huis ten Bosch na afronding van de bouw tot heden ten dage centraal. Zo wordt aandacht besteed aan de verbouwing van het huis in de achttiende eeuw. Toen Willem IV Huis ten Bosch in 1732 in handen kreeg, gaf hij kort daarna opdracht tot een grote verbouwing. Onder leiding van architect Daniel Marot (1661-1752) kreeg het paleis in de periode 1733-1737 een totaal ander aanzien. De Wassenaarse en Haagse zijvleugels werden links en rechts toegevoegd. Ook werd het voorhuis vergroot en van een verdieping voorzien. Daarnaast werd aan de achterzijde een trap met bordes aangelegd. Het is Juliana die in 1971 de traditie start om samen met het nieuw beëdigde kabinet op dit bordes te poseren.

Door de eeuwen heen heeft het paleis echter niet alleen als woonhuis gediend, maar vele functies gehad. Nadat op 19 januari 1795 de Bataafse Republiek werd uitgeroepen, werd in 1800 bijvoorbeeld op initiatief van de minister van financiën een Nationale Konstgallery, een nationaal museum naar Frans voorbeeld, ingericht. De daar getoonde kunstcollectie vormde de basis voor de oprichting van het Rijksmuseum in Amsterdam. In 1899 stelde koningin Wilhelmina het paleis beschikbaar voor de Eerste Haagse Vredesconferentie. Vanaf 1980 werd het huis weer als woonhuis gebruikt door koningin Beatrix, prins Claus en hun kinderen, hieraan ging een renovatie vooraf. Ook nu Koning Willem-Alexander met Koningin Maxima en hun kinderen hebben besloten hun intrek in het huis te nemen, wordt het huis eerst grondig gerenoveerd. Tijdens die renovatie was het tijdelijk mogelijk de Oranjezaal te bezoeken.

Voor wie niet in de gelegenheid was de Oranjezaal te bezoeken of een aandenken wil aan zijn bezoek, is dit beknopte boekje ideaal. Huis ten Bosch - De Oranjezaal biedt een bondige en vlot  geschreven geschiedenis van Huis ten Bosch en de Oranjezaal én daarnaast is het ook nog eens een prachtige fotogids.

Vera Weterings