Recensent: Vera Weterings
Dit is Van Gogh, George Roddam
(vertaald door Annabeth Heldring, oorspronkelijke titel This is Van Gogh)
Uitgeverij Lannoo, Tielt 2015
ISBN 978 94 01 42403 5
Harde kaft, met illustraties in kleur en zwart-wit, bibliografie, verantwoording van de afbeeldingen
80 pagina’s
€ 12,50
Dit is Van Gogh
Dit is Van Gogh verschijnt in de reeks 'Dit is...'. Een reeks die de lezer op een unieke wijze meeneemt in de leefwereld van de bekendste kunstenaars. Eerder stonden in de reeks kunstenaars als Bacon, Dalí, Gauguin, Matisse, Pollock en Warhol centraal. Dit is Van Gogh is net als de andere boekjes in de reeks fraai vormgegeven. Naast kunstwerken en beeldmateriaal van de kunstenaar wordt de tekst bijgestaan door illustraties van de Poolse kunstenares Sława Harasymowicz. Ze ontving in 2008 de Arts Foundation Fellowship en in 2009 de Victoria and Albert Museum Illustration Award. In 2012 had ze een solotentoonstelling gehad in het Freud Museum in Londen naar aanleiding van haar beeldroman The Wolf Man, gebaseerd op een boek van Sigmund Freud. In 2014 had ze opnieuw een solotentoonstelling in het Volkenkundig Museum in Krakau.
In Dit is Van Gogh weet Harasymowicz prachtige illustraties neer te zetten die het leven en de persoonlijkheid van Van Gogh op fascinerende wijze verbeelden. Dit maakt het boekje tot een zeer originele kennismaking met de kunstenaar, waarbij de illustraties nauw aansluiten bij de tekst van auteur George Roddam. Hij doceerde kunstgeschiedenis in het Verenigde Koninkrijk en de Verenigde Staten. Daarnaast verricht hij onderzoek naar het Europees modernisme en publiceerde hij hierover talloze artikelen.
Roddam weet in slechts tachtig bladzijden een helder en meeslepend overzicht van het leven van de gekwelde kunstenaar Van Gogh te schetsen, beginnend bij zijn jeugd in Zundert. Ondanks de rust in zijn vroege jaren, was er ook toen al een voorbode van tragiek in zijn leven. Van Gogh deelde zijn naam Vincent met een broertje dat direct na de geboorte een jaar eerder gestorven was. Wellicht bleef dit deel van de familiegeschiedenis hem zijn hele leven achtervolgen. Op foto’s straalt Van Gogh ook altijd een ernstig, stil en bedachtzaam kind uit.
Op chronologische wijze krijgt de lezer een inkijkje in het leven van Van Gogh, waarbij niet alleen zijn leven, maar ook zijn werken aan bod komen. Zo weet Roddam de persoonlijke geschiedenis te verweven met Van Goghs artistieke ontwikkeling en de achtergrond van zijn werken. Zo laat Roddam in woord en beeld zien hoe Van Gogh beïnvloed werd door de Japanse houtsneden. Van Goghs Bloeiende pruimenboomgaard is een kopie naar de houtsnede van De pruimentuin in Kameido van Utagawa Hiroshige. Ook besteedt Roddam aandacht aan de neo-impressionistische invloed op Van Gogh. Hij zet de werken De brug bij Asnières van Paul Signac en Van Goghs Bruggen over de Seine bij Asnières naast elkaar en laat zien dat Van Gogh de neo-impressionistische principes slechts gedeeltelijk overnam. Hoewel Van Gogh uitvoerig gebruik maakte van de complementaire contrasten waar Signac dol op was, gebruikte Van Gogh lange verfstreken die het schilderij een levendige energie meegeven. Het werk van Signac straalt meer rust uit door zijn geduldige techniek.
Ook gebruikt Roddam in de levensbeschrijving van Van Gogh verschillende citaten uit zijn brieven, voornamelijk uit die met zijn broer Theo. Deze brieven bevatten beschrijvingen van zijn werken, maar geven vooral inzicht in zijn emotionele toestand. Zo vertelt Van Gogh Theo over De Sterrennacht die hem werd ingegeven door het uitzicht dat hij in de inrichting in St-Rémy op een vroege morgen zag. Van Gogh schreef de brief tussen 31 mei en 6 juni 1889:
“Vanochtend zag ik het landschap vanuit mijn raam lang voordat de zon op was en met alleen de Morgenster, die heel groot leek. Toch schilderden Daubigny en Rousseau dat met al de intimiteit en al de rust en grootsheid die het heeft en voegden daar nog zo’n hartverscheurend en persoonlijk gevoel aan toe. Ik heb geen hekel aan dat soort emoties.”
Dat Van Gogh er altijd al van droomde om de nachtelijke hemel te schilderen bleek uit een brief die hij een jaar eerder op 12 april aan Émile Bernard schreef:
“Verbeeldingskracht is een vermogen dat ontwikkeld moet worden, alleen dan kunnen we een verheffender en troostrijker karakter geven aan ons werk dan met wat alleen een vluchtige blik op de werkelijkheid (waarvan we het idee hebben dat die steeds veranderd en bliksemsnel voorbijgaat) ons laat zien. Een lucht vol sterren, nou – dat is iets wat ik graag zou proberen.”
Hoewel het boek als eerste indruk wellicht speels opgezet lijkt, is de publicatie absoluut niet kinderlijk. De illustraties van Harasymowicz verlevendigen de levensbeschrijving van Van Gogh en zijn soms zelfs erg emotioneel, zoals bijvoorbeeld de tekening waarbij Van Gogh in het korenveld met kraaien neergeschoten op de grond ligt. Op originele wijze wordt de tekstuele levensbeschrijving verlevendigd aan de hand van afbeeldingen van zijn werken, foto’s en nieuwe illustraties die passages uit zijn leven in beeld brengen. Deze verrassende opzet maakt het boek toegankelijk voor het brede publiek dat meer wil weten over de werken van en de persoon Vincent van Gogh. De aangename schrijfstijl en de compactheid van de publicatie zorgen ervoor dat je het boek moeilijk weg kunt leggen. Daarnaast nodigt de bijzondere vormgeving van het boek uit om het vaker in handen te nemen en de prachtige illustraties te bekijken. Al met al een bijzonder geslaagde levensschets van een uitzonderlijk kunstenaar.
Vera Weterings
Geïnteresseerd in Van Gogh? Lees ook de recensies en blogs: