Recensent: Vera Weterings

Historische atlas van Zutphen. Torenstad aan Berkel en IJssel, Willem Frijhoff, Michel Groothedde en Christiaan te Strake

Uitgeverij Vantilt i.s.m. het Stedelijk Museum Zutphen en de Archeologische dienst van de gemeente Zutphen, Nijmegen 2011
ISBN 9789460040993

Paperback met flappen, met illustraties in kleur en zwart-wit, literatuurlijst en illustratieverantwoording
80 pagina’s
€ 29,50

Historische atlas van Zutphen

De Historische atlas van Zutphen is onderdeel van een succesvolle reeks. Bij de publicatie van de eerste atlas, die van Nijmegen in 2003 had uitgeverij SUN nooit gedacht dat de atlas zo goed zou worden ontvangen. De Historische atlas van Nijmegen werd de eerste in een reeks van velen die in de loop der jaren werd overgenomen door de Nijmeegse uitgeverij Vantilt. Er volgden historische stedenatlassen over ’s-Hertogenbosch, Rotterdam, Utrecht, Dordrecht en Delft. Ook historische regio’s zoals Kennemerland en Walcheren kregen een eigen atlas. De Historische atlas van Zutphen zag in 2011 het licht als coproductie van uitgeverij Vantilt, het Stedelijk Museum Zutphen en de Archeologische dienst van de gemeente Zutphen. De atlas brengt de geschiedenis van Zutphen aan de hand van schriftelijke bronnen, archeologische en geografische inzichten en bouwhistorisch onderzoek samen in een chronologische reeks van 35 kaartbeelden, inclusief een vooruitblik naar de toekomstplannen van de gemeente. De atlas is deels gebaseerd op twee oudere atlassen, te weten de Historische stedenatlas van Nederland 3, de kaarten van T. Rothfusz, Zutfen (1983) en Vestingstad Zutphen. Elf eeuwen versterken en verdedigen (2004), en de Geschiedenis van Zutphen (1989). In de beproefde formule beogen de auteurs met hun Historische atlas van Zupthen niet alleen voor de regio, maar juist ook voor buitenstaanders en bezoekers een instructief en aantrekkelijk instrument te bieden om de stad verder te verkennen en hun belangstelling ervoor te vergroten. Na het lezen van de atlas kan ik zeggen dat zij daar zeker in zijn geslaagd.

De auteurs gebruiken de hierboven genoemde publicaties, oud bronmateriaal uit het Regionaal Archief Zutphen en Stedelijk Museum Zutphen en combineren dat met recente inzichten, waardoor ze tot nieuwe inzichten van de stadsgeschiedenis komen. Zo laten zij zien hoe de aanvankelijk simpel lijkende geschiedenis van Zutphen toch wat genuanceerder ligt. Aanvankelijk dacht men namelijk dat de stad was ontstaan aan de samenvloeiing van IJssel en Berkel, recent is echter gebleken dat de stad ouder is dan gedacht en de IJssel juist jonger. De doorbraak tussen Rijn en IJssel is pas ontstaan toen er in en rond Zutphen al volop bewoning was.

De Historische atlas van Zutphen is op heldere wijze opgebouwd en vertelt in een vijfendertigtal hoofdstukken de geschiedenis vanaf de prehistorie tot nu van het gebied. In de atlas wordt de lezer meegenomen op ontdekkingstocht door de geschiedenis van Zutphen en haar omgeving. Van haar bloei als Hanzestad tot de omvorming tot garnizoens-, frontier- en vestingstad en van vorstelijke palts tot de geleidelijke afbrokkeling naar een kleinere provinciestad.

Anders dan andere atlassen in de reeks is het vijfendertigste hoofdstuk in de atlas van Zutphen niet het laatste. Er is namelijk een hoofdstuk toegevoegd genaamd ‘Zutphen buiten de landsgrenzen’. Deze rare eend in de bijt vertelt het verhaal van de wijze waarop Zutphen ook buiten Nederland zijn sporen heeft nagelaten. Zo wordt behandeld hoe Zutphen met zijn geschiedenis als Hanzestad ook regelmatig terugkeerde als naam van schepen van de Oost-Indische en de West-Indische Compagnie. Hierdoor verspreidde de naam Zutphen zich. De herinnering leefde in Oost-Indië voort in de Zutphen Baai en de strategisch gelegen Zutphen Eilanden. Ook in Amerika zijn sporen van Zutphen terug te vinden. Doordat Dirck Jansen in 1650 uit Zutphen naar Nieuw Utrecht in Nieuw Nederland emigreerde kreeg zijn nageslacht de familienamen Sutphen en Sutphin, het metrostation Sutphin en de Sutphin Boulevard herinneren aan een tak van zijn familie. Andere familieleden stichtten het plaatsje Sutphen in Kansas en de buurtschap Sutphin in North Carolina.

Al met al zal een ieder die geïnteresseerd is in de geschiedenis van Zutphen en haar omgeving blij verrast worden door de rijke historie van de stad in deze publicatie. Het boek brengt met behulp van vele illustraties de geschiedenis tot leven en nodigt uit de historische binnenstad te bezoeken. Tekst en beeld vormen een evenwichtig geheel. Kortom, een mooi vormgegeven en fijn geschreven introductie in de geschiedenis van Zutphen.

Vera Weterings