Afkorten is van alle tijden. Tegenwoordig hebben we te maken met zogenoemde sms-taal, maar ook in de middeleeuwen werden afkortingen gebruikt, vaak om papier of perkament te besparen. Daarbij werd van een woord, waarvan de betekenis duidelijk hoorde te zijn, aan het einde of in het midden een deel afgekapt en weggelaten. Contractie en suspensie zijn dan ook zaken waar je niet raar van op moet kijken wanneer je met paleografie, oftewel het lezen van oud schrift (afkomstig van het Griekse palaios = oud en graphein = schrijven), bezig bent. Contractie en suspensie zijn termen die gebruikt worden voor het afkorten van woorden.
Suspensie en contractie kunnen variëren van het weglaten van één letter tot het niet weergeven van alle letters op één na (sigle). De niet geschreven letters worden vervangen door een streepje boven het afgekorte woord of een apostrof erachter om aan te geven dat de lezer te maken heeft met een afkorting. Kortom, een hele puzzel dus om zulke teksten te ontcijferen. En alsof afkortingen het nog niet moeilijk genoeg maakten, gebruikten de schrijvers vroeger vaak ook ligatuur. Hierbij verliezen letters hun structuur doordat ze aan elkaar verbonden worden.
De nodige kennis en ervaring met paleografie is dan ook erg nuttig wanneer je met archiefonderzoek bezig bent. Tegenwoordig zijn steeds meer archiefbronnen online beschikbaar. Archiefonderzoek vindt dus steeds vaker op afstand plaats, zonder de medewerkers van een archief om hulp te kunnen vragen bij oude teksten. Het is dus heel nuttig om paleografie als vaardigheid in huis te hebben. Als alternatief voor de ‘ouderwetse’ paleografiecursus sloegen het Brabants Historisch Informatie Centrum, Regionaal Historisch Centrum Eindhoven en Regionaal Archief Tilburg de handen ineen. Zij ontwikkelden Wat staat daer? een website waar iedereen online kan oefenen met het lezen van oude handschriften. Spelenderwijs kun je daar het ontcijferen van oud schrift onder de knie krijgen. Naast oefeningen die je gemakkelijk van niveau kunt aanpassen, zijn er ook speciale paleo-puzzels.
Vera Weterings
Nieuwsgierig? Neem een kijkje op www.watstaatdaer.nl.