Recensent: Vera Weterings
Goede Hoop • 400 jaar Nederland en Zuid-Afrika, Bas Kromhout
Walburg Pers, Zutphen 2017
ISBN 9789462491809
Gebonden, met illustraties in kleur en zwart-wit, literatuurlijst, illustratieverantwoording
160 pagina’s
€ 24,95
Goede hoop
Het boek Goede Hoop – 400 jaar Nederland en Zuid-Afrika biedt een historische reis door Zuid-Afrika waarbij zowel de witte als de zwarte bladzijden van de Nederlandse geschiedenis uitgebreid aan bod komen. De publicatie is geschreven door Bas Kromhout, historicus en journalist, mét ervaring in het gidsen van groepen geïnteresseerden in Zuid-Afrika. Zo is Goede Hoop zeker geen droog geschiedenisverhaal, maar een mooie mengvorm geworden van een historische les en een rondreis door het land. Het boek wordt ingeleid door Hans Goedkoop, die te zien was in de gelijknamige documentaireserie van de NTR (23 maart t/m 18 mei 2017). De publicatie biedt historische achtergrondinformatie bij de serie, geeft uitleg over de locaties die in de serie bezocht worden en vult deze aan.
De publicatie Goede Hoop is namelijk onderdeel van een groot multimediaal project over de gemeenschappelijke geschiedenis van Nederland en Zuid-Afrika. Goede Hoop verschijnt in een reeks werken waarbij een publicatie, tentoonstelling en televisieserie van de NTR en VPRO een specifiek onderwerp belichten. Eerder verschenen in de reeks al De Gouden Eeuw en De IJzeren Eeuw met gelijknamige tentoonstellingen in het Amsterdam Museum, hierop volgde Nederland in 7 overstromingen met een tentoonstelling in het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen en ook De kunst van het opvoeden in het Dordrechts Museum. Bij het boek Goede Hoop verscheen naast een publicatie, ook een documentaireserie van de NTR, een tentoonstelling in het Rijksmuseum (17 februari t/m 21 mei 2017) en een serie van Het Klokhuis (22 maart t/m 26 april 2017) en Schooltv.
In Goede Hoop wordt de lezer meegenomen op reis door Zuid-Afrika en volgt deze als het ware de sporen die Nederlanders in de afgelopen vierhonderd jaar hebben achtergelaten; sinds Jan van Riebeeck er in 1652 voet aan wal zette tot de Boerenoorlogen en Apartheid. Het is een verhaal van overheersing, uitbuiting, racisme, assimilatie, vrijheidsstrijd en emancipatie. Kromhout laat de lezer kennismaken met de tocht van ontdekkingsreiziger Robert Jacob Gordon naar de onherbergzame Karoo, het graf van de ‘Hottentot-Venus’ Saartjie Baartman, de slagvelden van de Boerenoorlog en Pretoria, de stad van Kruger en apartheid. De hoofdstukindeling is topografisch waarbij wel zo veel mogelijk het chronologische verloop van de geschiedenis wordt gevolgd. Zo ga je als lezer als het ware op ontdekkingstocht door Zuid-Afrika, maar dan vooral het Zuid-Afrika dat verbonden is met Nederland. Centraal in het boek staat de rol van Nederlanders in Zuid-Afrika, in de inleiding wordt dan ook terecht benadrukt dat dit een eenzijdig boek is, Nederlanders zijn immers niet de enige die een stempel op Zuid-Afrika hebben gedrukt. Wel komt in het boek ook zijdelings het Afrikaanse perspectief aan bod.
In de hoofdstukken krijgt de lezer aan de hand van monumenten, geboortesteden en plaatsen waar historische gebeurtenissen plaatsvonden een beeld van de geschiedenis van Zuid-Afrika. Kromhout neemt de lezer vanuit de luie stoel aan de hand mee door deze geschiedenis. Kaderteksten bieden extra verdieping en focussen op specifieke monumenten of hotels die gekoppeld zijn aan het gedeelde verleden. Zo mag ook Boerengeneraal Christiaan de Wet niet ontbreken. Hij is de grote held van de Vrijstaters en dat wordt volgens Kromhout direct duidelijk als je het Anglo-Boer War Museum bezoekt. Het museum vertelt in de eerste plaats het klassieke verhaal van de oorlog door de ogen van de Boeren, maar de laatste jaren zijn er elementen aan toegevoegd, waardoor ook aandacht is voor de rol van de zwarten in de oorlog. Niet alleen in Zuid-Afrika, maar ook in Nederland is aandacht voor Christiaan de Wet. Kunstverzamelaar Helène Kröller-Möller bewonderde De Wet; zij vond het net als velen wel mooi dat de arrogante Britten die vermetele Boer maar niet te pakken konden krijgen en gaf in 1915 de opdracht tot een stenen beeld van De Wet. Beeldhouwer Joseph Mendes da Costa kreeg de opdracht en maakte het beeld op het landgoed De Hoge Veluwe waarbij op de brede onderkant gestileerde gezichten van Boeren zijn uitgehouwen. De Wet zelf kijkt uit over een zandverstuiving met vliegdennen, die de beeldhouwer deed denken aan de Zuid-Afrikaanse savanne.
Al met al biedt Goede Hoop een prachtig overzicht van de gedeelde geschiedenis van Nederland en Zuid-Afrika. Het boek is opgedeeld in korte hoofdstukken die elk los te lezen zijn, maar samen een mooi geheel vormen. De tekst is vlot geschreven en daarmee voor zowel de cultuurliefhebber als de historicus aantrekkelijk. Ook bieden de kaderteksten interessante wetenswaardigheden en verrassende uitstapjes naar specifieke gebeurtenissen in de geschiedenis en monumenten die vandaag de dag nog te bezoeken of bezichtigen zijn. Het boek is een prachtige aanvulling op de tentoonstelling in het Rijksmuseum en de NTR televisieserie doordat de projecten met behulp van vele historische afbeeldingen en eigentijdse beelden elkaar overlappen en daarmee goed op elkaar aansluiten. Kortom, een goede introductie in de geschiedenis van Zuid-Afrika en de sporen die Nederlanders er de afgelopen jaren achterlieten.
Vera Weterings